Z filozofią Montessori od narodzin dziecka
Maria Montessori, pionierka nowoczesnej, naukowej i empirycznej z gruntu pedagogiki, stworzyła koncepcję wychowania i edukacji, która towarzyszy dziecku od narodzin. Dr Montessori podkreślała, że pierwsze lata życia to kluczowy czas dla kształtowania umysłu, emocji i ciała. Jej wskazówki wspierają rodziców w zapewnieniu dziecku harmonijnego rozwoju, zgodnie z jego naturalnymi potrzebami i indywidualnymi możliwościami.
Cztery fazy rozwoju według Montessori
„Niesłusznie sądzi się, że najlepiej może się rozwijać dziecko mające jak najwięcej zabawek i środków pomocniczych. Wręcz przeciwnie, nieuporządkowana mnogość przedmiotów na nowo obciąża duszę chaosem i przygnębia ją poczuciem zniechęcenia” – pisała Maria Montessori na długo przed współczesnym nam trendem minimalizmu i stawiania jakości ponad ilością. Co jeszcze ważnego dr Montessori może przekazać młodym rodzicom?
Jak w praktyce wygląda wdrożenie jej filozofii od pierwszych chwil życia malucha? Zacznijmy od fundamentów Montessori – tzw. planów rozwoju dziecka.
Maria Montessori wyróżniła cztery plany, inaczej mówiąc etapy rozwoju dziecka. Pierwszy z nich, obejmujący okres od narodzin do szóstego roku życia, to tzw. faza „chłonnego umysłu”. W tym czasie dziecko chłonie otoczenie niczym gąbka, bez możliwości selekcji czy oceny bodźców i wrażeń, które do niego docierają. Dlatego tak istotne jest, aby od pierwszych chwil otaczać je miłością, pięknem, czułością i spokojem. To, czego dziecko doświadcza w pierwszych dniach, miesiącach i latach życia, wnika w jego najgłębsze struktury mentalne i emocjonalne, kształtując przyszłe postawy, reakcje i sposób postrzegania świata. To ten moment, kiedy wszystko powinno pójść dobrze, stworzyć solidne i trwałe fundamenty pod spełnione, szczęśliwe życie.
W ramach fazy „chłonnego umysłu” Montessori wyróżniła dwie podfazy: plan nieświadomego umysłu (0-3 lata) oraz plan umysłu świadomego (3-6 lat). Pierwsza podfaza jest szczególnie ważna, ponieważ dziecko nie tylko zbiera doświadczenia, ale też tworzy podstawy swoich umiejętności i osobowości. To, co dziecko zgromadzi w tym okresie, zacznie wykorzystywać i organizować, przetwarzać, sortować po ukończeniu trzeciego roku życia. Mimo że brak świadomych wspomnień z wczesnego dzieciństwa może sugerować jego mniejsze znaczenie, badania dowodzą, że ten okres kształtuje fundamenty przyszłego życia. Wiemy to my, dzięki współczesnej nauce. Wiedziała to też Maria Montessori dzięki swej unikalnej umiejętności obserwacji dzieci na przestrzeni wielu lat jej zawodowej i naukowej aktywności.
Co Maria Montessori wiedziała o małych dzieciach i czy warto jej wysłuchać?
Jeśli na tym najwcześniejszym etapie rozwoju swego dziecka, kiedy bardzo zależy ci na tym, aby zapewnić mu wszystko, co najlepsze, nie popełnić kluczowych błędów, niczego nie zaniedbać, zdecydujesz się wysłuchać tego, co miała do powiedzenia genialna lekarka i pedgagożka Maria Montessori, twoje życie z dzieckiem uprości się, a ty masz szansę osiągnąć spokój i pewność siebie w nowej roli. Dr Maria Montessori to taka postać, którą możemy – poprzez jej pisma – zapytać o niesamowicie wiele rzeczy związanych z rozwojem dziecka. I choć działała około 100 lat temu, do dziś – gdy dysponujemy niewiarygodnie większą ilością badań i poczyniliśmy kluczowe postępy w psychologii, antrolpologii czy pedagogice – trudno, naprawę trudno ją zagiąć czy złapać na błędnym rozumowaniu!
Co Maria Montessori mówiła o wspieraniu rozwoju niemowląt? Mówiła chociażby, że gdy dziecko uczy się chodzić, potrzebuje drążka baletowego umieszczonego na odpowiedniej wysokości na ścianie lub czegoś, co spełni podobną rolę i pomoże dziecku stanąć z podparciem i wykonać kilka kroków samodzielnie. Zwracała uwagę, że dziecku przyda się coś stabilnego do pchania. Jednak absolutnie niewskazany jest jakikolwiek rodzaj chodzika, który wykona pracę za dziecko i nie przyczyni się do prawidłowego rozwoju jego kośćca i mięśni. Ba! Mówiła już nawet o mięciutkich butach lub chodzeniu boso! I to na długo, zanim mit 'sztywnego zapiętka’ w bucie stał się długo obowiązującą i szkodliwą normą. Z punktu widzenia współczesnej wiedzy fizjotereaputeycznej i rozwojowej, Maria Montessori wiedziała wszystko, co najważniejsze.
Dostosowanie otoczenia dla noworodka i niemowlęcia
Dr Montessori zalecała, aby otoczenie dziecka było bezpieczne, proste, bez zbędnych ozdób i sprzyjało swobodnej eksploracji. Przygotowane otoczenie na pierwsze miesiące życia dziecka to nie kolorowe naklejki na ścianach (tych unikamy!) czy rolety w misie, ale przede wszystkim:
- Wygodne, zaciszne miejsce do karmienia i tulenia: duży fotel, koniecznie podnóżek, a obok niego pierwszy montessoriański koszyk, na tym etapie tylko dla mamy! Zadbaj, by w koszyku nie zabrakło bidonu z zawsze świeżą wodą, zdrowych przekąsek, pieluchy tetrowej, kocyka i książki.
- Miejsce do spania: łóżeczko dostawne, duży materac na podłodze, futon, kosz Mojżesza (przyda się także w dzień, nie tylko w nocy) – wybór należy do rodziny.
- Miejsce do przewijania: stabilny, wygodny przewijak nie jest konieczny, ale bardzo ułatwia codzienną pielęgnację i pomaga utrzymać porządek w otoczeniu dziecka.
- Wygodne ubranka z naturalnych materiałów, które nie ograniczają ruchów dziecka.
- Chusta do noszenia niemowląt, wspierająca bliskość, rozwój emocjonalny i sensoryczny.
- Eksploracja otoczenia: Dla noworodka i niemowlęcia wszystko jest nowe, fascynujące i wymaga odkrycia. Całe jego otoczenie to pole pierwszych eksploracji. Przedmioty, które mogą ułatwić i uprzyjemnić to zadanie to między innymi:
- wygodna, bezpieczna mata do leżenia na plecach i na brzuchu, najlepiej z naturalnych materiałów (np. owcza skóra),
- duże lustro ścienne na wysokości leżącego dziecka: ten element wyposażenia może okazać kluczowym przez pierwsze dwa lata życia dziecka, jako że niezwykle wspomaga budowanie mentalnej mapy jego otoczenia oraz z czasem pozwoli mu wykształcić świadomość własnego odbicia,
- wizualne mobile Montessori: ośmiościany, kule gobbi, tancerze – to klasyczne mobile Montessori zalecane na pierwszym etapie życia. Łatwo je znaleźć w internecie zarówno w wersji gotowej do kupienia, jak i instrukcji ich samodzielnego wykonania.
Wspieranie rozwoju sensorycznego i motorycznego zgodnie z filozofią Montessori
Każdy etap życia niemowlęcia niesie ze sobą inne wyzwania i potrzeby rozwojowe.
0–3 miesiące
Najważniejszy na tym, ale i na kolejnych etapach rozwoju malucha jest czas i uwaga opiekunów. Podczas karmienia, kąpieli czy przewijania warto patrzeć dziecku w oczy, być delikatnym i uważnym. W tym okresie dziecko zaczyna też fascynować jego otoczenie, dlatego warto wprowadzić:
- Mobile Montessori w kontrastowych kolorach, zawieszone nad matą do leżenia,
- Karty i książeczki z wyraźnymi wzorami w kontrastowych barwach (czarny, biały, czerwony),
- Miękką matę lub owczą skórę do leżenia.
3–6 miesięcy
Dziecko staje się bardziej aktywne, zaczyna sięgać po przedmioty i potrzebuje stymulacji sensorycznej:
- Drewniane gryzaki i szmaciane zabawki z metkami.
- Pierwsze montessoriańskie koszyki skarbów z różnorodnymi teksturami (np. trzy gumowe piłeczki sensoryczne w koszyku).
- Lustro na ścianie, pomagające w rozwijaniu świadomości przestrzennej, tworzeniu mentalnej mapy otoczenia, samoświadomości.
- Drewniane grzechotki i elastyczne kółeczka do manipulacji.
6–9 miesięcy
Rozwój motoryki małej i dużej nabiera tempa. W tym okresie warto wprowadzić:
- Bębenek obrotowy (klasyczna pomoc Montessori dla maluchów)
- Puzzle Montessori z uchwytami – najprostsze, z podstawowymi kształtami i chwytakami.
- Proste instrumenty muzyczne (np. drewniane grzechotki).
- Zabawki wspierające naukę chwytania i manipulacji.
9–12 miesięcy
Intensywnie rozwija się koordynacja oko-ręka, motoryka mała i duża oraz język. Do zgromadzonych wcześniej pomocy, których się nie pozbywamy, warto dodać:
- Pudełko z kulą (Object Permanence Box)
- Puzzle z prostymi kształtami (koło, trójkąt, kwadrat) w barwach podstawowych
- Koszyki skarbów z figurkami zwierząt, przedmiotami codziennego użytku itp.
- Zabawki do pchania i ciągnięcia (nie chodziki!) oraz wózki do przewożenia przedmiotów (np. klocków).
- Drążek baletowy zamontowany na ścianie na wysokości rąk stojącego dziecka. Miejsce obok niego można wyłożyć bezpieczną gumową matą, amortyzujacą upadki.
Rola rodzica w filozofii Montessori
Rodzic w filozofii Montessori to uważny obserwator i przewodnik, który wspiera dziecko w samodzielnym odkrywaniu świata. Kluczowe jest budowanie relacji opartej na zaufaniu, bliskości i szacunku dla naturalnego tempa rozwoju dziecka. Dr Montessori podkreślała, że rodzice powinni ułatwiać dziecku eksplorację, tworząc odpowiednie warunki, a jednocześnie nie narzucać własnych oczekiwań. Ważne jest, aby akceptować i wspierać dziecko w podejmowanych przez nie próbach samodzielności.
Przykładowy dzień życia niemowlęcia w duchu Montessori
- Poranek: czas na aktywność sensoryczną – zabawa na macie z mobilem Montessori i lustrzanym odbiciem.
- Przedpołudnie: spacer w chuście, odkrywanie otoczenia.
- Popołudnie: relaksująca kąpiel, zabawa z rodzicem z prostymi instrumentami muzycznymi.
- Wieczór: oglądanie kontrastowych książeczek, delikatne światło, spokojna muzyka i wyciszone atmosfera przed snem.
Montessori od narodzin – podsumowanie
Wprowadzenie filozofii Montessori od narodzin to inwestycja w harmonijny rozwój dziecka i spokój rodziców. Choć koncepcje Marii Montessori mają ponad sto lat, ich ponadczasowa wartość jest potwierdzana przez współczesne badania. Dzięki prostym wskazówkom możemy stworzyć dziecku środowisko pełne miłości, piękna i możliwości odkrywania świata w sposób zgodny z jego naturalnym tempem.
Montessori to nie tylko metoda edukacyjna, to styl życia, który buduje wyjątkową relację między dzieckiem a rodzicem. A kiedy dziecko osiągnie wiek, gdy oprócz rodziców zaczną je interesować inni ludzie, w tym rówieśnicy, czas rozejrzeć się za dobrą placówką Montessori w Waszej okolicy. Zapraszamy do kontaktu już teraz; wczesny zapis gwarantuje miejsce w placówce. Przekonajcie się sami, czy macie ochotę, by formalna edukacja zaplanowana przez genialną dr Marię Montessori była kolejnym etapem Waszej rodzicielskiej przygody.
